Siti i parë shqiptar që do të përfshihej në Trashëgiminë Botërore të UNESCO-s ishte Butrinti në jug të vendit, në 1992. Ajo ka qenë e banuar që nga kohët parahistorike dhe ishte pjesë e kolonive greke dhe romake.

Më vonë, përjetoi një periudhë prosperiteti nën administrimin bizantin, e cila u pasua nga një periudhë e shkurtër e sundimit venecian dhe braktisjes eventuale të qytetit në kohët e mesjetës së vonë. Gjendja aktuale e faqes arkeologjike tregon gjurmët e të gjitha periudhave të kaluara të qytetit.

Objektet më të lashta që gjenden në vendin arkeologjik të Butrintit janë një çekan me gurë dhe një bosht që i përket gjysmës së dytë të mijëvjeçarit të dytë p.e.s.

Hekateu përmendi qytetin në fund të shekullit të gjashtë para Krishtit, duke pohuar se qyteti ishte ndërtuar sipas Trojës dhe se origjina e emrit i referohet sakrificës së një demi, Buthrotos, i siguruar nga princi Trojan Eneas mbi rruga drejt Dodonës. Gjatë periudhës së hershme, Butrinti ishte qendra e fiseve Kaone, më vonë u bë pjesë e mbretërisë së Epirit.

Në vitet 1926-1936 arkeologu italian Luigi Ugolini udhëhoqi gërmimet në Shqipërinë jugore, duke u fokusuar në punën e tij në Butrint dhe Finiq, ku zbuloi Baptisterin, teatrin, bazilikën, banjot publike, gjimnazin, tempullin Minerva, portë Skea dhe porta e Luanit e mureve të lashta dhe kështjellës, shumë shtëpi, dhe një numër të madh të objekteve dhe statujat e rërës me vlerë të paçmueshme.

Objektet më të jashtëzakonshme të zbuluara në teatrin e Butrintit janë statuja e Apolonit, perëndeshës së Butrintit, Zeusit, portretit të Agrippinës,  Livias dhe shumë epigrafeve latine dhe greke. Pjesë të qytetit u rindërtuan gjatë shekullit të pestë p.e.s.

Monumente të tjera të Butrintit janë kalaja e kanalit të Vivarit të ndërtuar gjatë kohës së Ali Pashë Tepelenës, kalaja trekëndore e ndërtuar prej tij dhe kulla veneciane e ndërtuar në kohën kur venecianët kontrollonin hyrjen në këtë zonë.

Për më shumë informacion vizitoni:

https://www.butrintfoundation.co.uk